Ons toezicht: welke vormen kennen we en hoe passen we die toe?

Als ondernemer of inwoner kun je je afvragen hoe ons milieutoezicht werkt. Welke vormen van milieutoezicht zijn er en wanneer kiezen we welke? Marjolein van de Laar is coördinator integraal toezicht en handhaving en legt dit aan je uit.  

Meer dan één vorm van toezicht 

Verschillende branches, sectoren en casussen vragen om een unieke aanpak. Daarvoor hebben we nu vier vormen van milieutoezicht, namelijk: integraal, aspect, preventief en informatief toezicht.  

Marjolein vertelt: “Ons doel is om toezicht zo effectief en efficiënt mogelijk uit te voeren. Dat doen we door de grootste milieurisico’s in kaart brengen en deze zo veel mogelijk te beperken. Denk aan overlast van geur-, lucht-, lichthinder en bodemverontreiniging. Of bij overtredingen die een risico vormen voor de veiligheid en gezondheid, zoals ontploffings- en brandgevaar.” 

Integraal toezicht als meest gebruikte vorm 

Integraal is een ander woord voor totaal en betekent dat we een bedrijf op alle milieuregels controleren. Dit toezicht vindt meestal plaats op afspraak, maar wordt ook ongepland uitgevoerd. Bijvoorbeeld als we een klacht of melding krijgen via de website, of als we worden getipt door collega’s of toezichthouders van andere overheidsinstanties zoals het Waterschap of de Veiligheidsregio. Soms trekken we ook samen met hen op in ons toezicht.  

Van de vormen van milieutoezicht is volgens Marjolein integraal toezicht  de meest gebruikte vorm. Dat heeft verschillende redenen. “De gevolgen kunnen groot zijn als je bepaalde onderdelen niet controleert. En dat is niet alleen bij bedrijven met een hoog milieurisico. Bedrijven met een laag milieurisico worden namelijk minder vaak gecontroleerd. Eens in de 5 tot 10 jaar. In deze tijd kunnen er gemakkelijk veranderingen hebben plaatsgevonden in de activiteiten. Daarnaast kan er bij de ondernemer gebrek aan kennis zijn over hoe je voldoet aan de milieuregels, omdat deze bedrijven minder vaak gecontroleerd worden. De milieurisico’s kunnen daardoor toenemen.” 

Hoe maak je de keuze om bij een bedrijf op controle te gaan? En met welke frequentie? Volgens Marjolein spelen een aantal factoren een rol: “De eerste is de omvang of complexiteit van de activiteit die een bedrijf uitvoert. De type activiteit is ook relevant. Daarnaast is het naleefgedrag van de ondernemer bepalend. Bijvoorbeeld als er eerder overtredingen zijn geweest. Dan kan het risico op toekomstige overtredingen groter zijn. Samen met de ernst en de reden van deze overtredingen, bepalen we de aanpak.” 

Aspectcontroles: waar liggen de grootste risico’s? 

Ondanks dat integraal toezicht het meeste voorkomt, is het niet altijd de meest passende vorm. Naast dat je als omgevingsdienst effectiviteit wil behouden, heb je ook te maken met beschikbare capaciteit en budgetten. Volgens Marjolein vraagt dat om weloverwogen keuzes. “Dat doen we door ons te richten op specifieke onderdelen bij een bedrijf waarvan we weten dat overtredingen vaak voorkomen.  Of waar een groot milieurisico bestaat. Dat noemen we aspect toezicht.” 

Aspect toezicht kan thema-gericht zijn. Bijvoorbeeld propaantanks, waarvan we weten dat er een risico is op brand- of ontploffingsgevaar bij onjuist gebruik. Bedrijven die zo’n tank hebben brengen we in kaart en controleren we soms alleen op dit aspect. “Dan kijken ze bijvoorbeeld of er geen brandbare objecten in de buurt liggen, of dat de tank en het leidingwerk op tijd gekeurd en nog intact zijn.” 

“Soms gelden risico’s alleen voor een specifieke branche”, vervolgt Marjolein. “Denk aan vetafscheiders in horeca. Deze worden gebruikt om vetresten af te scheiden van afvalwater, zodat het riool niet verstopt raakt en de waterzuivering niet overbelast wordt. We merkten dat een aantal ondernemers geen vetafscheider hadden, of dit niet bij ons gemeld hadden. Dat is wel verplicht. Omdat het risico bij ons bekend was, hebben we alleen controles uitgevoerd op dit onderdeel.” 

Preventief toezicht: voorkomen beter dan genezen 

Preventief toezicht moet de ondernemer op afstand vroegtijdig te informeren. “Neem als voorbeeld lekkende koelinstallaties bij supermarkten”, vertelt Marjolein. “We merkten dat deze niet gemeld werden door ondernemers. Bij een lekkage kunnen sterk ozonafbrekende stoffen vrijkomen in de lucht. Daarom zijn maatregelen verplicht. Maar als van de lekkage geen melding is gedaan, kunnen we niet controleren of die zijn getroffen.  Daarom hebben we stickers laten maken met de boodschap: ‘Lekkage van koudemiddelen? Melden is verplicht!” met daarbij onze contactgegevens.” 

Administratief toezicht: met een taak voor de ondernemer 

Een andere manier om op afstand controles uit te voeren, is met administratief toezicht. “Dit gebeurt met onder andere checklists en rapportages. Een recent voorbeeld vind je bij rundveehouderijen. Een selectie aan bedrijven kreeg een digitale checklist en een brochure met uitleg over de regelgeving. Door deze aanpak konden deze veehouderijen zelf hun milieucontrole uitvoeren. Naast dat het onze effectiviteit vergroot, draagt het ook bij aan bewustwording van de milieuregels. Daarmee kunnen overtredingen nu en in de toekomst voorkomen worden.”  

Marjolein vindt het belangrijk om te benadrukken dat het gaat om het vinden van de juiste mix met de vormen van milieutoezicht die er zijn. “Van alle vormen van milieutoezicht: elke vorm heeft zijn eigen voordelen. Het is juist de combinatie van deze methodes die maakt dat we beter kunnen inspelen op effectief  en efficiënt toezicht en een veilige, duurzame en gezonde leefomgeving.”